Yếu tố mới trong cuộc cải tổ nền nông nghiệp

Yếu tố mới trong cuộc cải tổ nền nông nghiệp

Ngọc Ánh

(TBVTSG) – Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn dự báo kết quả xuất khẩu toàn ngành năm nay sẽ đạt 40-41 tỉ đô la Mỹ và Việt Nam có cơ hội đứng trong nhóm năm quốc gia xuất khẩu nông sản lớn nhất thế giới. Chìa khóa giúp gia tăng sức cạnh tranh cho nông sản xuất khẩu là tạo sự đột phá trong ứng dụng công nghệ vào sản xuất.

Giới chuyên gia cho rằng khi ứng dụng công nghệ vào nông nghiệp, mọi thứ sẽ phải vận hành theo các hệ tiêu chuẩn rõ ràng.

Tuy được coi là một trong những nước xuất khẩu nông sản lớn trên thế giới, song có đến 90% nông sản của Việt Nam xuất khẩu dưới dạng thô, chất lượng và giá trị thấp. Tại các cuộc hội thảo gần đây, một số chuyên gia của ngành công thương nhận định, nếu không tạo sự khác biệt, Việt Nam sẽ đánh mất lợi thế về xuất khẩu nông sản.

Cụ thể, nhiều doanh nghiệp Việt chưa hiểu thấu đáo đối tác, thị trường dẫn tới trường hợp hàng xuất khẩu vi phạm một số quy định tại thị trường quốc tế, khó thông quan. Việc kết nối thị trường tiêu thụ, giải quyết khâu hậu cần (logistics) cũng là một bài toán khó. Do đó, các doanh nghiệp nên tập trung tìm hiểu thị trường, đẩy mạnh sự đầu tư vào khâu chế biến, đóng gói… để gia tăng lợi nhuận nông sản đồng thời có cơ hội đầu tư bền vững.

Tạo sự đột phá bằng công nghệ blockchain

Giới chuyên gia cho rằng, khi ứng dụng công nghệ vào nông nghiệp, mọi thứ sẽ phải vận hành theo các hệ tiêu chuẩn rõ ràng. Những thay đổi khi áp dụng công nghệ giúp người dân hiểu nếu làm đúng tiêu chuẩn sẽ nhận được mức thu nhập cao tương ứng và mọi thứ đều được minh bạch. Một số khó khăn thường gặp là về chất lượng sản phẩm, chuỗi cung ứng cũng như tính minh bạch. Để giải quyết các vấn đề này, cần phải đẩy mạnh và phát triển ứng dụng công nghệ blockchain vào nông nghiệp, từ đó kết nối với các thị trường lớn trên thế giới như cách mà các tập đoàn toàn cầu đã làm.

Về lý thuyết, blockchain là công nghệ lưu trữ và truyền tải thông tin bằng các khối được liên kết với nhau và mở rộng theo thời gian. Nếu ứng dụng được công nghệ sẽ giải quyết được bài toán minh bạch. Tại cuộc hội thảo về phát triển nông nghiệp trong tháng 7 vừa qua ở Hà Nội, ông Đào Ngọc Chiến, Phó vụ trưởng Vụ Công nghệ cao, thuộc Bộ Khoa học và Công nghệ, nhận định việc ứng dụng blockchain trong việc truy xuất nguồn gốc sản phẩm là cần thiết. Tuy nhiên, áp dụng công nghệ cũng cần phải kết hợp nhiều yếu tố khác. Bộ sẽ sớm triển khai kế hoạch có liên quan và đồng hành cùng doanh nghiệp. “Bộ Khoa học và Công nghệ được giao làm đầu mối thúc đẩy cách mạng công nghiệp 4.0. Hiện, bộ đang xây dựng dự thảo và sẽ trình trong tháng này với bốn nội dung: đánh giá cách mạng công nghiệp 4.0 trong một số lĩnh vực chủ chốt; chuyển đổi số; phát triển các ứng dụng cốt lõi trong công nghệ và hỗ trợ tín dụng cho các doanh nghiệp”, ông Chiến nói.

Trên thực tế, dù không phải là chiếc chìa khóa vạn năng, nhưng blockchain có thể mở ra cơ hội cho những sản phẩm nông nghiệp của Việt Nam chứng minh nguồn gốc xuất xứ, giải bài toán khó về tính an toàn, chất lượng của thực phẩm hiện nay. Tại Diễn đàn Vietnam Blockchain Summit diễn ra vào tháng 6 vừa qua ở TPHCM, đại diện hợp tác xã xoài Mỹ Xương (tỉnh Đồng Tháp) chia sẻ rằng hoạt động sản xuất xoài theo tiêu chuẩn xuất khẩu đã đi vào quỹ đạo nhưng họ còn gặp một số vấn đề. Với 95 héc ta xoài, khâu thu hoạch và tiêu thụ của hợp tác xã này thường gặp nhiều khó khăn. Không ít người tiêu dùng chê sản phẩm chua, kém ngon khi sử dụng chưa đúng thời điểm thích hợp.

Hợp tác xã Mỹ Xương cũng không ít lần phải bù lỗ sau những đơn hàng bị giả mạo do không chứng minh được điều này. Mỹ Xương đã gắn tem cho những sản phẩm của mình, nhưng theo ông Bùi Minh Cần, Phó giám đốc hợp tác xã, người tiêu dùng chưa thực sự tin vào thông tin được cung cấp. “Chi phí cho việc dán tem và xây dựng ứng dụng quản lý cao cũng là khó khăn với chúng tôi. Cùng với đó, rất mất thời gian để triển khai các module đồng bộ cho chuỗi cung ứng từ đầu”, ông Cần chia sẻ.

Blockchain được kỳ vọng mang đến sự thay đổi trong quá trình truy xuất nguồn gốc đối với các sản phẩm nông nghiệp. Ở trường hợp của hợp tác xã Mỹ Xương, hệ thống quản lý blockchain sẽ được kích hoạt thông tin từ thu hoạch, ra đại lý, tới tay người tiêu dùng, thông tin không thể thay đổi được, việc giả mạo tem khó khăn hơn. Ông Đỗ Văn Long, Giám đốc chiến lược Infinity Blockchain Labs (IBL), khẳng định blockchain là khối chuỗi mở phân tán cho người sử dụng cùng truy cập bình đẳng và minh bạch. Tất cả các thông tin từ quá khứ đến tương lai đều được ghi tiếp nối thành chuỗi khối và không thể thay đổi được. Tuy nhiên, blockchain không phải là chìa khóa vạn năng cái gì cũng mở được. Theo ông Nguyễn Kỳ Minh, Giám đốc Ecomviet, blockchain lưu trữ giữ liệu đảm bảo tính an toàn, tuy nhiên không thể xác thực được chất lượng cũng như tính chính xác của thông tin đầu vào. “Blockchain không phải máy kiểm tra nói dối”, ông nhận định.

Giám đốc điều hành của TraceVerified, ông Bùi Huy Bình cũng thừa nhận blockchain có thể lưu trữ thông tin tốt hơn, nhưng để thông tin được minh bạch hơn, cần có kiểm chứng. Ông Bình cho rằng cách kiểm chứng tốt nhất là phải có sự tham gia của các đơn vị trong hệ sinh thái Internet kết nối vạn vật (IoT) đưa thông tin tự động hoặc có sự tham gia của các hiệp hội, cơ quan nhà nước hoặc bên thứ 3 là tổ chức độc lập xác nhận thông tin. Khi đó, blockchain sẽ lưu đươc thông tin chính xác. “Nếu không có xác nhận mà cứ lưu, thông tin có thể sẽ như một đống rác”, ông Bình xác nhận.

Giải thích thêm, ông Long từ IBL cho biết blockchain lưu trữ dữ liệu dựa trên hạ tầng đang có sẵn và chỉ áp dụng vào một số điều kiện nhất định. Theo ông, các trường hợp ứng dụng lưu trữ thông tin trên blockchain đều phải có quy trình sản xuất rõ ràng.

Những thách thức không nhỏ

Bên cạnh đó, cũng nhiều ý kiến lo ngại về chi phí khi ứng dụng blockchain cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp.

Ông Long của IBL cho biết nhà cung ứng giải pháp công nghệ này hiện mới chỉ yêu cầu Mỹ Xương bỏ chi phí làm tem dán trên trái xoài, các nền tảng công nghệ khác đang được hỗ trợ. Chia lửa với ông Long, với kinh nghiệm ứng dụng trên quy mô lớn hơn xoài Mỹ Xương, ông Đào Hà Trung, Giám đốc TE-FOOD, cho biết ứng dụng truy xuất nguồn gốc bằng công nghệ blockchain giúp cải thiện chất lượng nguồn thông tin, do đó, lợi ích lớn hơn hẳn cách quản lý dữ liệu cũ. Ông Trung cho rằng các doanh nghiệp đều làm được việc truy xuất nguồn gốc ứng dụng blockchain.

Liên quan đến chi phí đầu tư cho công nghệ, nhiều doanh nghiệp băn khoăn rằng với công nghệ blockchain – rất điển hình, rất sâu vào một lĩnh vực nào đó, liệu chi phí bỏ ra để ứng dụng công nghệ có thể giúp nông sản (ví dụ trái xoài Mỹ Xương) tăng giá trị 20% hay không, có giúp thị phần, doanh thu tăng hay không. Một số doanh nghiệp khác đưa ra ví dụ việc dùng Internet, dùng truyền hình cáp, khách hàng phải trả tiền hàng tháng, blockchain cũng chính là như thế. Như việc mua rau sạch hiện nay, chi phí trả thêm cho việc sử dụng blockchain cũng tương tự chi phí để xác định các sản phẩm đó được sản xuất theo các tiêu chuẩn quốc tế.

Bà Nguyễn Huỳnh Phương Thảo, Trưởng ban Pháp chế IBL, cho rằng bài toán trái xoài chỉ là một minh chứng cho việc blockchain hiện hữu thế nào. Theo bà Thảo, khi phát triển blockchain không phải một doanh nghiệp như hợp tác xã Mỹ Xương sẽ mua phần mềm để ứng dụng blockchain. Thay vào đó, Việt Nam sẽ phải phát triển cả hệ thống ứng dụng “foodchain” áp dụng cho các cả sản phẩm khác. Phát triển ứng dụng blockchain sẽ phải chia sẻ chi phí từ doanh nghiệp sản xuất, cơ quan quản lý nhà nước, cho đến người tiêu dùng. “Đây là một sự chia sẻ chi phí để cùng nhau nâng cao giá trị sản phẩm”, bà Thảo phân tích.

“Nói về blockchain rất mơ hồ, cũng như Internet, sẽ không nhìn thấy gì cho đến khi hình thành”, bà Thảo nhận định và cho rằng câu chuyện trái xoài Mỹ Xương chính là bằng chứng và thông điệp cho sự hiện hữu và sức mạnh của công nghệ blockchain truyền tới tất cả các cơ quan chức năng làm chính sách. Theo bà, không chỉ riêng trái xoài Mỹ Xương mà còn thanh long và các sản phẩm nông nghiệp khác của Việt Nam đều có thể thành công khi áp dụng công nghệ này để giải bài toán “nhức nhối” về thực phẩm không rõ nguồn gốc hiện nay.

Theo ông Vũ Trường Ca, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần Lina Network, công nghệ blockchain được biết đến là một sổ cái số chung trong đó dữ liệu sẽ được lưu vào một cách tuần tự trong các khối. Để được ghi dữ liệu vào blockchain cần phải được sự đồng thuận của đa số các nút tham gia hệ thống, sự đồng thuận đó được quy định một cách rất chặt chẽ bởi các logic được định sẵn (ví dụ như ai có quyền gì). Dữ liệu khi đã được đưa vào blockchain sẽ không thể bị thay đổi sai lệch với chuẩn định trước.

Bằng việc sử dụng blockchain các công ty nông nghiệp có thể tạo ra một hệ thống ghi lại tất cả quá trình sản xuất của toàn bộ các sản phẩm nông nghiệp, giúp cho nhà nông có thể trả công xứng đáng với công sức họ bỏ ra, cũng như giúp cho nhà bán lẻ và người tiêu dùng có thể thẩm định chất lượng nông sản mà họ tiêu thụ và sử dụng. Hiện công nghệ blockchain được ứng dụng trong khoảng 26 lĩnh vực như nông nghiệp, y tế, giao thông, quản lý hành chính…

Ý nghĩa của việc áp dụng blockchain là giúp doanh nghiệp chuẩn hóa quy trình sản xuất; gia tăng giá trị thương hiệu và mở rộng thị trường từ đó giúp tăng doanh thu và giảm chi phí quảng cáo, tăng trưởng thị trường nội địa xuất khẩu. Áp dụng đặc điểm không thể làm giả, không thể phá hủy của blockchain vào ngành sản xuất giúp người tiêu dùng truy suất được nguồn gốc xuất xứ của sản phẩm đang được chào bán.

Dù vậy, hiện blockchain vẫn đang được ứng dụng tự phát theo nhu cầu của doanh nghiệp. Nền tảng pháp lý chưa rõ ràng cũng khiến nhiều doanh nghiệp e ngại việc sử dụng. Ông Nguyễn Thanh Hưng, Chủ tịch Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM), cho rằng trước sự thay đổi từng ngày của nền kinh tế số, Việt Nam cần có những chính sách và giải pháp hơn nữa để thúc đẩy nghiên cứu, ứng dụng blockchain.

Nguồn: thesaigontimes.vn